Kondensator
Obok rezystora i tranzystora również kondensator należy do grupy najważniejszych elementów elektroniki. Znajduje on rozliczne zastosowania, z czym wiążą się rozmaite formy wykonania kondensatorów. Symbol graficzny zwykłego kondensatora przedstawiono na rys. 29a. Symbol z rys. 29b dotyczy kondensatora typu trymer używanego w obwodach elektronicznych do jednorazowego dostrojenia pojemności. Oznaczenia z rys. 29c są stosowane do kondensatorów elektrolitycznych, a symbol z rys. 29d dla kondensatora obrotowego. Tego ostatniego używa się w radioodbiorniku do wyboru stacji nadawczej.
Rysunek 29
Kondensator pełni w obwodach elektronicznych rolę magazynu ładunku elektrycznego i elementu „pamiętającego" napięcie. Udowodnimy to przy pomocy prostego doświadczenia. Dołączmy kondensator elektrolityczny 1000 μF do bateryjki 4,5 V; spostrzeżemy przy okazji iskrzenie w miejscu styku doprowadzeń, co oznacza ładowanie. Odłączmy następnie naładowany kondensator od bateryjki i podłączmy do niego natychmiast woltomierz. W pierwszym momencie wskaże on napięcie 4,5 V, z upływem czasu będzie ono coraz mniejsze. Dla prądu stałego kondensator stanowi zaporę, dla prądu przemiennego natomiast reprezentuje określoną reaktancję (tzn. odpowiednik rezystancji dla prądu zmiennego), której wartość zależy od pojemności kondensatora i częstotliwości napięcia przemiennego wywołującego w nim przepływ prądu.
Rysunek 30. a - kondensatory ceramiczne, b - kondensatory elektrolityczne.
Warto zwrócić uwagę na to, jak rozmiary kondensatora zależą od jego pojemności -
im większa pojemność, tym większy kondensator. Na rysunku 31 przedstawiono
kondensator powietrzny typu trymer stosowany w nadajnikach i odbiornikach
krótkofalarskich wysokiej jakości. Zmiana pojemności w takim kondensatorze jest
uzyskiwana przez obrót za pomocą śrubokręta pakietu płytek tworzących tzw.
rotor.
Rysunek 31
Do tej samej rodziny należą również trymery ceramiczne. Rolę izolacji spełnia w tym przypadku wkładka ceramiczna. Kondensatory te
stosuje się w obwodach antenowych radioodbiorników i telewizorów. Również
kondensatorki o małych pojemnościach wykonuje się jako ceramiczne Rys. 30a.
Kondensatory o dużych pojemnościach od 1—10 000 μF to kondensatory
elektrolityczne - rys. 30b. Kondensatory elektrolityczne na wysokie napięcia,
np. 350/385 V, wykonywane w obudowie kubkowej przedstawia rys. 32.
Rysunek 32. Budowa kondensatora elektrolitycznego.
Kondensatory elektrolityczne wymagają
właściwej polaryzacji. W niektórych kondensatorach biegun ujemny jest na
obudowie, w innych oba doprowadzenia są oznaczone +/— Kondensatory
elektrolityczne nie mogą być stosowane dla napięć przemiennych, w odróżnieniu od
kondensatorów normalnych, które mogą pracować przy dowolnej polaryzacji.
Elektronik używa kondensatorów do:
— odcinania napięć stałych w obwodzie,
— przepuszczania napięć przemiennych, zwierania napięć przemiennych,
— pomiaru czasu, stosując rozładowanie kondensatora,
— budowania obwodów oscylacyjnych z cewką,
— budowania filtrów rezystancyjno - pojemnościowych dla określonych
częstotliwości,
— eliminowania napięć zmiennych po wyprostowaniu - filtracji,
— sprzęgania pomiędzy stopniami wzmacniacza.
LEKCJA 8 