Przekaźnik
Przekaźnik jest dla elektronika po prostu „zdalnie sterowanym łącznikiem" i ma takie same możliwości dokonywania połączeń. W konstrukcjach elektronicznych są miejsca, w których musi być wbudowany łącznik, jednak są one tak usytuowane, że dostęp i obsługa ręcznego łącznika jest utrudniona. W takich właśnie miejscach elektronik stosuje przekaźnik. Przypadek taki ma prawie zawsze miejsce wtedy, gdy istnieje potrzeba uniknięcia długich przewodów pomiędzy ręcznym przełącznikiem a płytką układów elektronicznych, gdyż mogą one wprowadzić zakłócenia.
Rysunek 19. Trzy różne symbole przekaźników.
Przekaźnik składa się z zestawu kontaktów, które są przełączane pod wpływem pola
magnetycznego wytwarzanego w cewce magnetycznej. Cewka taka jest zasilana ze
źródła napięcia włączanego i wyłączanego poprzez łącznik sterowany ręcznie.
Łącznik wyzwalający może być przy tym umieszczony dowolnie daleko od sprzężonego
z nim za pomocą przewodów przekaźnika. Typowy przekaźnik ma tylko dwa
charakterystyczne stany położenia styków określone stanem cewki przewodzącej
prąd lub będącej w stanie bezprądowym. Bardzo bogaty może być natomiast zestaw
kontaktów, w które wyposażony jest przekaźnik. Elektroniczny schemat zastępczy
najprostszego przekaźnika przedstawia rys. xx
Rysunek 20. Wewnętrzna budowa przekaźnika.
Na rysunku 21 można obejrzeć rozmaite rodzaje przekaźników. Jak widać,
przekaźniki mogą się znacznie różnić między sobą wielkością, o której decyduje
liczba kombinacji kontaktów oraz wartość prądu, dla którego te kontakty zostały
wykonane. Im większy prąd, tym większy musi być kontakt przełączający, Odstęp
pomiędzy kontaktami zależy od wartości dopuszczalnego napięcia.
Specjalnym typem przekaźnika jest tzw. przekaźnik spolaryzowany. O ile cewka
normalnego przekaźnika może być zasilana zarówno napięciem stałym, jak i
przemiennym, to cewka przekaźnika spolaryzowanego może być zasilana tylko
napięciem stałym. Stan włączania lub wyłączania takiego przekaźnika zależy od
polaryzacji napięcia cewki sterującej. Posłużmy się tu przykładem. Do pierwszego
doprowadzenia cewki dołączony został biegun ujemny, a do drugiego doprowadzenia
biegun dodatni. Wtedy kontakt zostaje przesunięty do stanu „włączony". Jeżeli
teraz bateria zostanie odłączona, to magnes trwały nadal utrzymuje uprzedni stan
kontaktu, przy czym nie ulegnie on zmianie również przy ponownym zasileniu cewki
napięciem o niezmienionej biegunowości. Dopiero wtedy, gdy do pierwszego
doprowadzenia dołączymy dodatni biegun, a do drugiego doprowadzenia ujemny
biegun baterii, przekaźnik zmieni stan kontaktu (wyłączony) i będzie go
utrzymywał aż do ponownej zmiany biegunowości napięcia zasilającego cewkę.
Rysunek 21.
Elektronik stosuje przekaźnik do:
— zastąpienia nim łącznika w trudno dostępnym miejscu,
— wykonywania przełączeń dużych prądów przy małej mocy sterowania (cewka),
— eliminowania zakłóceń pochodzących od długich doprowadzeń do przełącznika,
— dokonywania skomplikowanych przełączeń prostym łącznikiem,
— budowy przekaźnikowych „układów logicznych" (przekaźnik realizuje zmienną
logiczną „tak - nie").
LEKCJA 6 